Bảo tồn và phát huy giá trị văn hoá lịch sử của lễ hội lồng tồng (xuống đồng) của người tày, xã lam sơn, huyện na rì, tỉnh bắc kạn

Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội 2 ng bo dõn tc thiu s sinh sng trong ú nn kinh t chớnh l sn xut nụng nghip m trng lỳa nc chim s lng ln nht. Xó Lam Sn thuc huyn Na Rỡ l mt xó vựng cao cú bn dõn tc sinh sng l Ty, Nựng, Kinh, Dao. Trong ú dõn tc Ty chim s lng ln nht. Xó gm mi thụn nm ri rỏc bờn cỏc sn i v con ng liờn huyn. Vỡ vy l hi mang m bn sc a phng. L hi Lng Tng cú t ngy xa, cha cú ti liu no nghiờn cu núi chớnh xỏc thi im u tiờn xut hin l hi. Nhng cho n khi t nc ta chu ỏch thng tr ca thc dõn Phỏp v xy ra cuc chin tranh khỏng chin chng M thỡ l hi khụng hot ng trong mt khong thi gian di. Cho n nm 1999 thc hin ngh quyt Trung ng V l hi Lng Tng c duy trỡ v t chc vo mt ngy nht nh trong thỏng giờng. Tri qua mt thi gian di ngng t chc trong nhng nm din ra l hi u nhn c s ng h nhit tỡnh ca ụng o b con nhõn dõn v khỏch thp phng. Cho n nm 2003 v Vn húa dõn tc thiu s - s Vn húa thụng tin v th thao tnh Bc Kn kt hp vi xó Lam Sn t chc nhm phc dng li cỏc nghi l truyn thng v cỏc trũ chi dõn gian ó b mai mt do mt s nguyờn nhõn khỏch quan v ch quan mang li. V cho n nay l hi c t chc hng nm vo ngy mựng 7 thỏng giờng õm lch ti bn Pjoo. Cựng vi s phỏt trin ca t nc qua thi gian v bin c ca lch s l hi vn tn ti v phỏt trin. iu ny chng t sc nh hng rt ln m l hi em li. 1.4. Cỏc giỏ tr vn húa lch s cn bo tn hoc cn lc b l ni dung nghiờn cu ra. Khi i sng kinh t, xó hi, dõn trớ ca ngi dõn ngy cng phỏt trin thỡ nhu cu ca con ngi khụng ch dng li mc n mc, i li thụng thng m cũn cú c nhng nhu cu vui chi gi trớ thng thc nhng cỏi p, th gión tinh thn, nõng cao hiu bit xó hi. L hi chớnh l mt hot ng giỳp con ngi tha món nhu cu ú. L hi Lng Tng l sinh hot vn húa ngi Ty. L hi n vi mi ngi phn no tha món c nhu cu Trương Thị Hạnh 11 K33A Sinh KTNN Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội 2 sinh hot vn húa tõm linh cng nh l ni giao lu gia cỏc dũng h, cỏc dõn tc vi nhau. Chớnh vỡ th l hi rt gn gi tn ti khụng ch i vi nhiu th h ngi Ty xa kia m cho n nay vn cũn hin din. iu ú chng t l hi cú sc sng bờn trong v s bin i thớch nghi tn ti. Vỡ vy tụi nghiờn cu ti ny nhm lm sỏng t cỏc giỏ tr vn húalch s cn c bo tn hay cn phi lc b v tỡm ra hng khc phc nhng h tc lc hu trong khi din ra l hi. Trương Thị Hạnh 12 K33A Sinh KTNN Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội 2 CHNG 2: PHNG PHP NGHIấN CU, THI GIAN NGHIấN CU, A IM NGHIấN CU 2.1. Phng phỏp nghiờn cu. iu tra trc tip ti ni nghiờn cu: quan sỏt v tng kt t thc tin ni din ra l hi. Phõn tớch, so sỏnh, tng hp nghiờn cu c im l hi. Cỏc ngun t liu, s liu v thc trng l hi Lng Tng hin nay khụng ch din ra Bc Kn núi riờng m ngi Ty ca nc ta núi chung. Sau ú x lớ s liu thu c. Phng vn sõu: tin hnh phng vn ban t chc l hi, phng vn cỏc v cao tui a phng v khỏch d hi v phng vn ngi dõn tham gia l hi. 2.2. Thi gian nghiờn cu. L hi Lng Tng xó Lam Sn huyn Na Rỡ tnh Bc Kn. c t chc vo ngy mựng 7 thỏng giờng õm lch hng nm. Thi gian nghiờn cu t thỏng II - 2010 n thỏng IV - 2011. 2.3. a im nghiờn cu. Ni din ra l hi l nhng tha rung bc thang ca bn Pjoo xó Lam Sn, huyn Na Rỡ, tnh Bc Kn. Trương Thị Hạnh 13 K33A Sinh KTNN Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội 2 CHNG 3: KT QU NGHIấN CU V THO LUN 3.1. Cỏc nghi l trong l hi Lng Tng. 3.1.1. Cỏc nghi l trong l hi Lng Tng xa. Trong phn l truyn thng ca Lng Tng gm cú cỏc phn: L rc c, l t thn, cy rung gieo vói ht ging. L hi Lng Tng Lam Sn c t chc cỏnh ng bn Pjoo. Cho nờn nhng tha rung ú c s qun lý ca lng xó. Ch ca cỏnh ng khụng c nc vo hoc lm bt c vic gỡ cú th cn tr n t chc l hi. T vi ngy trc hi, cỏc c cao niờn trong xó ó t chc hp bn, phõn cụng cụng vic chun b cho ngy hi. Cỏnh trai tr thỡ chun b trang phc, giy dộp, cỏc thiu n thỡ rớu rớt r nhau ngi khõu cũn, an yn ( ỏ cu) v lm bỏnh trỏi phc v l hi Bui sm ngy hi, bờn bp la hng, cỏc gia ỡnh ngi Ty thi xụi, luc tht, sp xp hng hoa, bỏnh trỏi, chun b l vt cn thn trc khi mang ra ng gúp l. T 6 gi sỏng, trờn khp cỏc ng ng, tng tp nam n ớ i gi nhau i d hi, khin cho vựng rng nỳi thng ngy vn yờn bỡnh bng tr nờn nhn nhp trc khụng khớ tng bng, vui v ca ngy hi. a im t chc hi thng gia cỏnh ng hay trờn mt bói t rng. Thi gian chun b cho phn l din ra t tun trc. Phn l c din ra long trng. L rc c m u cho l hi Lng Tng din ra ti khu t trng bn Pjoo xó Lam Sn khin ngi ta ngh n l dõng bỏnh chng bỏnh dy ca Lang Liờu tha trc. Trang trng v y p hng xuõn, mi mõm c l mt tỏc phm ngh thut ca nu nng v sp t. Ch vi mt loi np nng, ngi dõn Na Rỡ ó ch bin c 8-10 mún bỏnh trờn mõm c, t bỏnh dy, bỏnh chng, xụi mt, xụi ng sc ... n cỏc loi bỏnh phng nho mt c vuụng, trũn, sao nm cỏnh. v.v. Ri chui, da, v cỏc loi Trương Thị Hạnh 14 K33A Sinh KTNN Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội 2 hoa rng, mựa no thc y, mõm c u xuõn ca ngy hi xung ng cng l mõm c c sn vt ca 12 thỏng vi c mong v mt s no l t thn Nụng, thn Ma, thn Giú, thn Th a. Cỏc mõm l c t vo cỏc bn trờn nhng tha rung bng phng nht. Dự tri ma hay tri nng thỡ l cỳng vn din ra. Mõm l cỳng gm tht trõu, ru, bỏnh chng, trng g luc nhum , xụi ng sc, bỏnh dy, cm trng v chộn nc chố. Mi thụn s cú mt mõm c vi hu ht cỏc sn vt ca a phng. Nghi thc t chc l cỳng cỏc v thn. H l nhng hin tng thiờn nhiờn nh ma, giú, nng, h l nhng dũng sui, ngn nỳi, hũn ỏ, cõy rng, l nhng con vt hay bt k cỏi gỡ ú nh hng n cuc sng hng ngy ca nhng ngi dõn cht phỏt. õy khụng phi l s mờ tớn d oan i vi nhng ngi dõn khi h cha cú trỡnh khoa hc nht nh. mt gúc no ú chớnh l s sng hũa mỡnh vi thiờn nhiờn, tụn trng thiờn nhiờn v bin mỡnh thnh b phn ca thiờn nhiờn ch khụng hon ton ỏp t chinh phc, phỏ hoi thiờn nhiờn mt cỏch vụ ti v. ng bo Ty quan nim: cú mt v thn cai qun vic ng rung v chn nuụi ca nh nụng. ú l thn Nụng. Theo truyn thuyt thn Nụng l ngi dy dõn ngh lm rung ch ra cy ba. Nm no mt mựa lỳa b sõu cn phỏ ú l thn Nụng qu pht vỡ th khụng tt. Vỡ vy phi cú l cỳng thn. õy l mt nghi l thiờng liờng cu cho nm mi ma thun giú hũa, mựa mng ti tt, gia sỳc gia cm sinh sụi ny n. T thn Nụng v bi bn t cng ging nh t thnh hong lng, ngha l cú ch t, ụng tõy xng c chỳc bi t, cú chiờng trng, nhc bỏt õm. Sau cựng l ph lóo chc sc trong lng v mi bn ụng trng giỏp u vo lm l. iu giỏ tr nht õy l ngi xa xỏc nh v trớ vua thn Nụng phớa Tõy Nam bu tri cho nờn u xoay theo trc ụng Bc Tõy Nam. Khi t l ngi hnh l hng v phớa Tõy Nam. V trớ ú l ni xut hin chũm sao Trương Thị Hạnh 15 K33A Sinh KTNN Khoá luận tốt nghiệp Trường ĐHSP Hà Nội 2 thn Nụng hỡnh ngi i nún cỳi lom khom. Chũm sao ny vo ờm rm thỏng tỏm õm lch cú th trc nghim v lỳa chiờm. Nu sao sỏng t hỡnh ụng thn Nụng rừ rng thỡ c mựa, nu sao m hỡnh thn Nụng khụng hin rừ thỡ v lỳa ú sỳt kộm. Do hin tng ny ngi ta th chũm sao thn Nụng cu mựa mng ti tt. u tiờn ngi cỳng l trng h hoc thy cỳng cú uy tớn trong lng xó ng ra cỳng khn t n tri t thn linh phự h cho dõn bn. Vn cỳng dựng t thn thỏnh l nhng li thiờng liờng nht sõu kớn nht ca cng ng. Nú ch c th hin trang trng vo dp l thn linh khi lng t chc hi. Ngi ch cỳng i din dõn lng cỳng thn, ngoi nhng hnh ng cỳng thỡ li cũn l phng tin truyn ti mong mun, nhng suy t ca cng ng ti thn thỏnh mong thn thỏnh cm thụng giỳp dõn lng trong sn xut bng s chõn thnh nht v chõn tht nht trc thn linh m dõn lng t y mi nim tin tng. Ni dung ca vn cỳng thng k niờn hiu tc ngy thỏng nm dõn lng m hi cỳng thn. Ch t tờn gỡ kớnh dõng l vt( k tờn cỏc l vt) dõng lờn thn Nụng, thn Ma, thn Th a, Nhõn ngy m hi cu xin cỏc v thn linh nhn l vt ca dõn lng v phự h cho dõn lng mnh khe an khang thnh vng mựa mng bi thu, dõn lng ni tip nhau phng s ngi, bi ngi l v thn anh minh trong sỏng hựng dng ton ti, Núi chung l ca ngi cụng c v thn c dõn lng th phng. Sau ú vy nc xung quanh ng ý ban ma sau cựng l gieo qu xin õm dng. Sau nghi l cỳng thn l n l cy rung. Ngi c chn cm cy phi l ngi cú uy tớn trong dũng h, cú cụng vi lng, l mt ngi lao ng sn xut gii v cú sc khe. Con trõu c chn i cy phi p, thun thc vic cy ba v lm Trương Thị Hạnh 16 K33A Sinh KTNN