Tìm hiểu nhận thức của các bậc phụ huynh khu vực sóc sơn hà nội về phương pháp giáo dục trẻ mầm non trong giá đình

Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 Khóa luận tốt nghiệp - Theo Từ Thanh Hán: “Gia đình là một loại hình thức tổ chức xã hội lấy quan hệ hôn nhân làm nền tảng, lấy quan hệ huyết thống và quan hệ thu lợi làm cầu nối” Vậy, gia đình có thể hiểu là một nhóm nhỏ xã hội, các thành viên trong nhóm có quan hệ gắn bó với nhau qua hôn nhân, huyết thống, tâm- sinh lí, có chung các giá trị vật chất, tinh thần tương đối ổn định trong các giai đoạn phát triển lịch sử xã hội. 1.2.3 Giáo dục gia đình là gì? Giáo dục gia đình được hiểu là tất cả những tác động của gia đình đối với sự hình thành và phát triển nhân cách con người, trước hết là của lớp trẻ không thể có sự hình thành và phát triển nhân cách một cách đầy đủ và vững bền nếu không có một môi trường giáo dục gia đình thuận lợi. Bởi gia đình là thể chế đầu tiên, quan trọng nhất in dấu lên nhân cách đang hình thành vào lứa tuổi còn non dại, khi trẻ em chưa có ý thức rõ về điều đó. Những mối liên hệ của trẻ em với môi trường vào lứa tuổi còn non dại, khi trẻ em chưa có ý thức rõ về điều đó. Những mối liên hệ của trẻ em với môi trường nguyên thủy này, đặc biệt với bố và mẹ, quyết định phương thức ứng xử, nhất là về mặt tình cảm mà chúng sẽ trải qua sau này trong những mối liên hệ với những cá nhân khác. Một mối liên hệ tốt với bố mẹ, nhất là với mẹ được coi là “tốt”, sẽ đem lại cho trẻ sự phấn chấn, tin cậy, lòng biết ơn và lòng hào hiệp sau này. Còn nếu như mối liên hệ ấy bị trẻ coi là “xấu”, thì sẽ đem lại cho chúng nỗi lo sợ mất đi cái gì đang có, sự bất an, sự ganh tức,sự nghi ngờ, thậm chí cả sự co mình lại kiểu tinh thần phân lập. Vũ Thị Tố Quyên 8 K32 - GDMN Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 Khóa luận tốt nghiệp 1.2.4 Vai trò của giáo dục gia đình. Tổ ấm gia đình là “cái nôi”, là một bến đỗ để từ đó con người bước ra ngoài xã hội. Một trong những chức năng cơ bản, quan trọng của gia đình_ đó là chức năng nuôi nấng và giáo dục con cái. Nếu con người sinh ra mà không được nuôi nấng và dạy dỗ trong một gia đình thực sự thì khó có điều kiện trở thành người bình thường. Nếu từ nhỏ con người không được giáo dục đầy đủ thì lớn lên sẽ trở thành “hoang dã”, không có gia giáo, nề nếp: “Bé không vin cả gãy cành” Giáo dục gia đình có tác động mạnh mẽ, có ý nghĩa sâu sắc đối với trẻ thơ và có ý nghĩa to lớn đến cả cuộc đời của con người ngay cả lúc trưởng thành cho đến khi về già. Trong giáo dục trẻ, người mẹ có ảnh hưởng rất lớn đến những phẩm chất đạo đức, những nét tính cách và năng lực của con cái. Cho nên trong cuốn “Tình huống gia đình” của Xecmiacer có viết “có một thực tế lạ lùng là phần lớn những thiên tài đều có những bà mẹ tuyệt vời và họ nhận được ở người mẹ nhiều hơn là ở người cha” (3, tr78). Hơn nữa giáo dục gia đình có nét đặc thù riêng mà giáo dục nhà trường và giáo dục xã hội không có, đó là giáo dục gia đình dựa vào tình thương yêu của những người ruột thịt, quan hệ trong gia đình là quan hệ huyết thống. Con cái trong gia đình luôn luôn được ông bà, cha mẹ sẵn sàng hi sinh cả vật chất và tinh thần để tạo thuận lợi cho việc giáo dục con cái nên người. Vì vậy, giáo dục gia đình là nền giáo dục toàn diện nhất. Gia đình là môi trường văn hóa đầu tiên của mỗi người. Đó là dòng văn hóa bắt nguồn từ lòng nhân ái của người mẹ. Sống trong gia đình hằng ngày trẻ được: “học ăn, học nói, học gói, học mở” … cũng tức là học làm người một cách tự nhiên và nhẹ nhàng. Vũ Thị Tố Quyên 9 K32 - GDMN Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 Khóa luận tốt nghiệp Giáo dục tuổi mầm non trong gia đình chỉ đạt hiệu quả tốt khi các thành viên trong gia đình đều hiểu được tầm quan trọng của giáo dục gia đình và trách nhiệm lớn lao đối với xã hội. Cần nhận thức rằng: dạy một đứa trẻ trở thành một người tốt sẽ dễ hơn nhiều là phải cải tạo một đứa con hư thành một người bình thường. Giáo dục trẻ trong gia đình là một khoa học và là một nghệ thuật. Nó mang ý nghĩa thời sự, nó luôn luôn nảy sinh những điều mới mẻ nên đòi hỏi các gia đình phải luôn luôn khám phá, tìm hiểu. 1.3 Đặc điểm tâm lí của lứa tuổi mầm non. 1.3.1 Đặc điểm phát triển tâm lí của trẻ ấu nhi. Thời kì trẻ ấu nhi là thời kì “phát cảm tri giác”, “phát cảm ngôn ngữ”, đang hình thành và phát triển mạnh các đặc trưng xã hội của con người, các cấu trúc tâm lí bậc cao của con người nhờ có kích thích ngôn ngữ; hoạt động nhận thức cảm tính phát triển mạnh, nền tảng hoạt động nhận thức lí tính (tư duy, tưởng tượng…). Tính chủ định hình thành và phát triển từ hành động với đồ vật và giao tiếp với những người xung quanh. 1.3.2 Đặc điểm phát triển tâm lí của trẻ 3 - 4 tuổi. Ở tuổi lên 3 xuất hiện một mâu thuẫn đó là mâu thuẫn giữa một bên là tính độc lập đang phát triển mạnh, muốn tự mình làm tất cả mọi việc như người lớn, và một bên là khả năng quá non yếu của trẻ, không thể làm nổi những việc đó. Để giải quyết mâu thuẫn này, trò chơi đóng vai theo chủ đề đã xuất hiện. Chính trò chơi này đã kéo theo sự nảy sinh những đặc điểm tâm lí mới ở trẻ, tức là bắt đầu hình thành một nhân cách con người. Vũ Thị Tố Quyên 10 K32 - GDMN Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 Khóa luận tốt nghiệp Trò chơi đóng vai theo chủ đề không chỉ có ý nghĩa quyết định đến sự phát triển trí tưởng tượng của trẻ mà còn có tác động rất mạnh đến sự phát triển đời sống tình cảm của trẻ. Mối quan hệ người - người được phản ánh trong trò chơi, những rung động, thái độ buồn rầu, vui vẻ được gợi lên ở trẻ. Qua trò chơi trẻ được hình thành những phẩm chất, ý chí như tính mục đích, tính kỉ luật, tính dũng cảm. Nếu trẻ đóng vai người lính gác thì phải thực hiện kỉ luật nghiêm minh, vào vai lái xe thì phải bình tĩnh, nhanh nhẹn… 1.3.3 Đặc điểm phát triển tâm lí của trẻ 4 - 5 tuổi. Ở tuổi mẫu giáo nhỡ việc chơi trong nhóm bạn bè là một nhu cầu bức thiết đối với trẻ. Từ đó “xã hội trẻ em” được hình thành (A.P.Uxôva). Nỗi đau khổ đều làm cho trẻ buồn bã, ỉu xìu là thiếu bạn bè để cùng chơi. Nếu người lớn không thấy được nhu cầu đó của trẻ để tạo điều kiện cho chúng chơi với nhau thì đó là một sai lầm trong giáo dục. Tính a dua trở thành một tật xấu trong nhân cách của trẻ nếu như người lớn không kịp thời hướng dẫn cho trẻ biết nhận xét một cách độc lập về các sự kiện xảy ra quanh trẻ. Đời sống tình cảm của trẻ phát triển mạnh mẽ. Trẻ thèm khát sự trìu mến, yêu thương của người lớn, đồng thời rất lo sợ trước thái độ thờ ơ, lạnh nhạt của những người xung quanh. Đáng lưu ý hơn là sự bộc lộ tình cảm mạnh mẽ của trẻ với những người xung quanh. Trước hết là với ông bà, bố mẹ. Trẻ rất thích quan tâm đến các bạn trong nhóm, các em nhỏ. Tình cảm của trẻ còn được biểu lộ với cả động, cỏ cây, đồ chơi… Các loại tình cảm bậc cao như tình cảm trí tuệ, tình cảm thẩm mĩ, tình cảm đạo đức đều ở vào thời điểm phát triển nhất, đặc biệt là tình cảm thẩm mĩ. Trẻ dễ sung sướng, ngỡ ngàng trước vẻ đẹp tưởng chừng như đơn giản trong thiên nhiên, trong cuộc sống và trong nghệ thuật như khi nhìn Vũ Thị Tố Quyên 11 K32 - GDMN Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 Khóa luận tốt nghiệp thấy một cánh hoa tươi thắm, một cánh bướm sặc sỡ, nghe một câu thơ giàu vần điệu… Đây là thời điểm thuận lợi cho việc giáo dục thẩm mĩ, và chính việc giáo dục thẩm mĩ lại có khả năng mang lại hiệu quả to lớn đối với sự phát triển toàn diện nhân cách của trẻ. 1.3.4 Đặc điểm phát triển tâm lí của trẻ 5- 6 tuổi. Đây là giai đoạn cuối cùng của trẻ em ở lứa tuổi “mầm non” - tức là lứa tuổi trước khi đến trường phổ thông. Giai đoạn này những cấu tạo tâm lí trong độ tuổi mẫu giáo nhỡ vẫn tiếp tục phát triển mạnh. Với sự giáo dục của người lớn, những chức năng tâm lí đó sẽ được hoàn thiện về mọi phương diện của hoạt động tâm lí để hoàn thành việc xây dựng những cơ sở ban đầu về nhân cách của con người. Trẻ sử dụng thành thạo tiêng mẹ đẻ, nhưng vẫn còn nhiều trẻ phát âm ngọng, dùng từ sai, nói năng chưa đúng. Chủ yếu là do trẻ học lỏm của người lớn hay bắt chước. Do đó ở gia đình hay ở lớp mẫu giáo cần coi trọng việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ là một trong những nội dung quan trọng của giáo dục mầm non. Trẻ cũng bắt đầu ý thức về giới tính của mình. Những nhận xét đánh giá bắt đầu mang sắc thái giới tính. Trẻ thường nói: “Con trai mà lại khóc à!” hay “Con gái mà lại đánh nhau à!”. Trẻ bắt đầu nhận biết mình là người thế nào có những đặc điểm gì. Trẻ bắt đầu đánh giá người khác nhưng bị xúc cảm, tình cảm chi phối mạnh. Trẻ biết điều khiển hành vi của mình theo mục đích đã định. Sự tập trung, tính bền vững của chú ý tăng lên, nhu cầu nhận thức mạnh. Hoạt động vui chơi không thỏa mãn nhu cầu này trẻ phải tìm đến một hoạt động mới- đó là hoạt động học tập. Vì vậy việc chuẩn bị sẵn sàng về mặt tâm lí cho trẻ đến trường phổ thông là một việc làm rất quan trọng. Vũ Thị Tố Quyên 12 K32 - GDMN Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 Khóa luận tốt nghiệp 1.4 Phương pháp giáo dục mầm non trong giáo dục gia đình. 1.4.1 Phương pháp giáo dục bằng các mẫu hành vi hành động của cha mẹ, ông bà, những người thân gần gũi trong gia đình. Các thao tác của người lớn về hành vi xảy ra liên tiếp nhau, nhưng cần sự ổn định bền vững. Hành động mẫu nhiều lần, thậm chí cần thiết phải hướng dẫn trực tiếp các hành vi phức tạp cho trẻ. Ví dụ như đánh răng, rửa mặt, đi giầy… Tiếp tục củng cố, kiểm tra ngay nếu có thao tác sai mẫu, sự sáng tạo của trẻ trong khi thực hiện mẫu cần được khích lệ ngay nếu tốt và sửa chữa ngay nếu có sai so với chuẩn. Tuy nhiên để các mẫu hành vi nhanh chóng thành thói quen, cần thiết phải có sự thống nhất giữa các thành viên trong gia đình để trẻ tự tin thực thiện. 1.4.2 Phương pháp giáo dục bằng truyện kể, thơ… Trẻ đã cảm nhận được các xúc cảm qua giọng điệu, cách phát âm khi nghe kể chuyện diễn cảm. Các truyện cổ tích, ngụ ngôn; thơ giàu hình ảnh, đã có tác động giáo dục trẻ. Do vây, giáo dục thông qua truyện và thơ trong gia đình là rất cần thiết cho trẻ. Chú ý lựa chọn những truyện phù hợp với tâm sinh lí trẻ (ngắn, có tranh minh họa), có nội dung giáo dục: lòng nhân ái, sự đồng cảm, sự kính trọng yêu thương ông bà, cha mẹ, kính trên nhường dưới, sự dũng cảm, sự công bằng, kiên nhẫn, niềm tự hào… để khơi gợi những xúc cảm tự nhiên của trẻ qua giọng kể, điệu bộ, cử chỉ của người kể. Từ đó, giáo dục các giá trị xã hội cho trẻ. Vũ Thị Tố Quyên 13 K32 - GDMN