Chiến tranh du kích ở vùng đồng bằng sông hồng từ 1945 đến 1954

C dõn ng bng sụng Hng cú nhiu tụn giỏo khỏc nhau. Cựng vi o Nho, o Lóo, o Pht cú t rt sm v nhiu tớn nht l mt lc lng yờu nc, tớch c tham gia u tranh cỏch mng v khỏng chin chng xõm lc. Gia th k XVI, o Thiờn chỳa bỏm r vựng ven bin ri phỏt trin khp ng bng, cú khong 800.000 giỏo dõn sng tp trung nht cỏc tnh Ninh Bỡnh, Nam nh, Thỏi Bỡnh, H Nam. Cỏc giỏo x v nh th cú khp cỏc ni, thc dõn Phỏp ó li dng trit bn phn ng t chc giỏn ip v lc lng thõn binh hũng chia r khi i on kt dõn tc v phỏ hoi khỏng chin. Mc dự vy, i a s ng bo tớn vn gi vng truyn thng yờu nc, tớch cc tham gia khỏng chin, nuụi dng lc lng v trang. Yu t lng ng bng sụng Hng úng mt v trớ vụ cựng quan trng. Lng xó bao gm c khu c trỳ v ng rung lin khonh nhng cng khụng loi tr trng hp xen canh, xen c. Do iu kin t nhiờn ng bng mu m, khn hoang thun li nờn lng ng bng sụng Hng va ln li va tri di khp ni. Theo P.Guru (1936) thỡ cú ti 7.000 lng vi din tớch trung bỡnh khong 200 ha. Trong mi lng cú khong 1.000 dõn, lng ln n 5.000 dõn, thm chớ cú lng trờn 10.000 dõn (nh Hi Thnh, Hi Hu, Nam nh) [27, tr.18]. Cỏc lng thng phõn b theo cỏc tuyn, cỏc cm, nm sỏt cỏc trc giao thụng thy b, hoc thnh nhng xúm nh ri rỏc gia ng rung, xung quanh cú nhng ly tre xanh tt dy c bao bc. Nhng im qun c ny phự hp vi nn nụng nghip c truyn m c im ch yu l canh tỏc lỳa nc. Trong lch s dng nc v gi nc, lng xó l ni cung cp sc ngi, sc ca cho t nc, gi gỡn bo tn vn húa dõn tc, chng li õm mu ng húa ca k thự. Da vo lng mc, t xa xa, di s lónh o ca cỏc v anh hựng dõn tc nh Trn Hng o, Lờ Li, Nguyn Trói, Hong 11 Hoa Thỏm, nụng dõn ó bao ln khi ngha chng xõm lc, chng phong kin [13, tr.6]. quc Phỏp cu kt vi th lc phong kin a ch phn ng thng tr nhõn dõn ta, khụng chỳ ý m mang ụ th cng nh phỏt trin sn xut cụng nghip. ng bng sụng Hng c chia ra thnh nhiu tnh, ph, huyn, qua ú cỏc ụ th mang tớnh cht hnh chớnh ra i. Trong thi k khỏng chin, cỏc thnh ph, th trn, th xó l ni úng cỏc c quan u nóo ca k thự. Song nhng trung tõm u nóo cng nh h thng n bt ca gic li nm trong th b bao võy, chia ct bi lng mc. Xõy dng khỏng chin ngay trong lũng ch, sỏt n ch l c s tin hnh mt cuc chin tranh ton dõn, ton din. Mt khi ton dõn trong lng c giỏc ng v t chc, c phỏt ng u tranh v trang thỡ lng mc s tr thnh lng khỏng chin. 1.2. TRUYN THNG LCH S - VN HểA 1.2.2. Truyn thng vn húa Trong quỏ trỡnh lch s lõu di, cng ng c dõn ng bng sụng Hng khụng ngng u tranh vi thiờn nhiờn v u tranh xó hi tn ti v phỏt trin, xõy dng nờn nhng truyn thng vụ cựng quý bỏu. Bng lao ng sỏng to, trớ tu v c bng xng mỏu ca mỡnh, t hng vn nm, th h sau tip bc cha anh, c dõn õy ó chung lng u ct y lựi bin ụng, khai phỏ m ly, chinh phc thiờn nhiờn bin ni õy tr thnh trung tõm trng lỳa nc sm ca th gii. Trờn c s ca ngh nụng v ỏnh bt cỏ m phỏt trin cỏc ngh th cụng, xõy dng v phỏt trin quan h giao lu kinh t bin ng bng sụng Hng thnh khu vc phỏt trin bc nht ca t nc thi c, gúp phn to ra nhng tin hỡnh thnh quc gia dõn tc[23, tr.110]. Nhng lng mc, ph phng th cụng nghip truyn thng vi nhng sn phm ni ting v cht lng v thm m, 12 nhng vựng nụng nghip thõm canh; nhng h thng ờ sụng, ờ bin vi tng chiu di hng nghỡn kilụmột, th hin rừ truyn thng lao ng cn cự, sỏng to ca c dõn ng bng. Truyn thng vn húa ca ng bng sụng Hng hỡnh thnh t rt sm vi mt kho tng vn húa dõn gian phong phỳ, giu th loi. õy l ni sinh ra nhiu danh nhõn vn húa ca t nc. 1.2.1. Truyn thng cỏch mng Cựng vi truyn thng vn húa l truyn thng u tranh ca nhõn dõn chõu th. Nhõn dõn ng bng sụng Hng vn mang truyn thng yờu nc, ỏnh gic gi nc ca dõn tc t hn 4.000 nm, li phi u tranh vi thi tit khc nghit trong quỏ trỡnh khai phỏ ó hun ỳc lờn tinh thn dng cm, ý chớ qut khi, tỡnh yờu quờ hng t nc, ý chớ kiờn cng chng xõm lc, chng ỏp bc bt cụng V õy cng chớnh l nhng yu t to lờn sc mnh ca tinh thn chin u bn b kiờn cng trong sut cuc trng chớnh chng cỏc th lc ngoi xõm ca c dõn ng bng sụng Hng núi riờng v c dõn Bc B núi chung. Trong tro lu xõm lc thuc a ca ch ngha t bn thc dõn phng Tõy, nm 1858, thc dõn Phỏp n sỳng tn cụng bỏn o Sn Tr Nng m u quỏ trỡnh xõm lc Vit Nam. c hc Nam nh Phm Vn Ngh thnh lp i quõn 300 thanh niờn hc sinh lờn ng vo min Trung xin vi vua T c tham gia ỏnh gic, song b nh vua t chi. Sau khi triu ỡnh Hu ký cỏc hng c Harmand nm 1883 v Patnt nm 1884, bt chp lnh h khớ gii u hng ca triu ỡnh, cỏc toỏn ngha quõn vn y mnh hot ng, tiờu biu l cỏc phong tro ca c T Quang Hin (Thỏi Bỡnh), Nguyn Thin Thut (Hng Yờn), Nguyn c Hiu (vựng sụng Hai, Hi Dng), th khoa Nguyn Cao (Bc Ninh). Phong tro ngy cng lan rng khi vua Hm Nghi ra chiu Cn Vng (1885) vi 13 s xut hin ụng o ca cỏc ụng , ụng c t phong, thc cht l cỏc th lnh ngun gc nụng dõn nh Thỏm (V Vn Hoan), c en (Bựi Vn Qung) Thỏi Bỡnh; Lóng C (Phựng Vn Minh); c Ng (Nguyn c Ng) Sn Tõy Tuy nhiờn, phong tro Cn Vng b dp tt, ý thc h phong kin hon ton bt lc trc yờu cu gii phúng ca dõn tc. Bc sang u th k XX, lch s th gii din ra nhng bin i ht sc sõu sc. Thng li ca cuc cỏch mng thỏng Mi Nga v phong tro cỏch mng vụ sn th gii ó thi bựng lờn mt lung sinh khớ mi vo Vit Nam. u nm 1930, ng Cng sn Vit Nam ra i, a s nghip gii phúng dõn tc tin lờn theo con ng cỏch mng vụ sn ca H Chớ minh. ú l mt bc ngot v i trong lch s dõn tc. Di s lónh ca ng, nhõn dõn ng bng sụng Hng u tranh sụi ni qua cỏc thi k. Ngay t cao tro 1930 1931, phong tro nụng dõn ó phỏt trin sụi ni tiờu biu l Bỡnh Lc, Lý Nhõn (H Nam), M Lc (Nam nh), Thy Nguyờn (Hi Phũng) Trong thi k vn ng dõn ch 1936 1939, cỏc hỡnh thc t chc u tranh ng bng sụng Hng phỏt trin phong phỳ cha tng thy, nht l vic thnh lp cỏc hi tng t, hi ỏi hu khp ni. Chuyn sang thi k vn ng cu nc 1939 1945, di s lónh o ca ng, nhõn dõn ng bng sụng Hng tớch c xõy dng lc lng v mi mt, chun b tin lờn tng khi ngha. Trong cao tro khỏng Nht cu nc, phong tro phỏ kho thúc ca Nht gii quyt nn úi ó thu hỳt hng triu qun chỳng tham gia, va ỏp ng yờu cu cu úi, va mang tớnh cht cỏch mng sõu sc. S ra i v phỏt trin ca chin khu Quang Trung v chin khu Trn Hng o (mựa hố nm 1945) ó c v mnh m phong tro cỏch mng ca nhõn dõn ng bng. Nhiu lng xó ven ụ th l ni xõy dng cỏc an ton khu, ni ng chõn cho Trung ng ng v x y Bc K n 14 ch o phong tro thnh th nh ụng Anh, Trm Lng, Vn Phỳc, La Dng Thỏng 8 nm 1945, khi cỏc iu kin tng khi ngha ó y , thi c tng khi ngha ó ti, di s lónh o ca ng, nhõn dõn ng bng sụng Hng kiờn quyt vựng dy ginh chớnh quyn. Bóo tỏp cỏch mng dn dp ni lờn c nụng thụn v thnh th. Trc sc mnh ỏp o ca lc lng chớnh tr qun chỳng cú lc lng v trang lm lũng ct v h tr tớch cc, b mỏy chớnh quyn ch nhanh chúng b tan ró. Ch trong vũng mt tun l (t ngy 18 n 24 -8 -1945) nhõn dõn ó ginh chớnh quyn c thnh th v nụng thụn, gúp phn a cỏch mng thỏng Tỏm thnh cụng trong c nc, m ra mt k nguyờn mi trong lch s dõn tc. 1.3. KHI QUT KINH T - X HI VNG NG BNG SễNG HNG T NM 1945 N 1954 1.3.1. Tỡnh hỡnh kinh t Trung tõm ng bng sụng Hng cú din tớch 900.000 nghỡn hecta t nụng nghip, trong ú cú hn 700.000 nghỡn hecta t phự sa sụng cú phỡ v ngun nc ti di do. Cựng vi nhiu yu t t nhiờn thun li ó thu hỳt nhng ngi dõn t cỏc vựng xung quanh n sinh c lp nghip. Tuy nhiờn, rung t ni õy cha cú h thng thy nụng hon chnh, nụng nghip th c canh thng cú mt v bp bờnh. Bc vo khỏng chin chng Phỏp, nhiu cỏnh ng gn n bt ch b hoang húa, nng sut, sn lng thp nờn i sng nhõn dõn cng khú khn. Ngun thu ca ta trụng c vo thu nụng nghip nờn d tr bo m hu cn trong chin tranh cng hn ch. Dc b bin vựng ng bng cú nhiu ca sụng ln, nh thun li cho thuyn bố ra vo nh cỏc ca Nam Triu, Lch Tray, Vn c, Thỏi Bỡnh, Diờm in, Tr LýNgoi khi cú nhiu o, cựng vi giỏ tr v kinh t cũn l nhng v trớ tin tiờu canh gi bin khi v t lin nh cỏc o Bch Long 15 V, Long Chõu, Cỏt B, Cỏt HiVựng ven bin ng bng ó xut hin nhiu ngnh ngh t rt sm nh ngh lm mui, ỏnh bt thy snTrờn t lin, bao quanh ng bng sụng Hng l mt vnh ai gm nhng di t trung du v rng nỳi liờn hon, nht l phớa Tõy Bc. Riờng t lõm nghip, theo thng kờ cha y ó cú trờn 300 nghỡn hecta to iu kin cho nn kinh t nụng nghip nng ry v lõm nghip phỏt trin. i ụi vi nhng hot ng kinh t nụng lõm ng nghip, cỏc ngnh ngh th cụng cng ngy mt phỏt trin. Kt qu tng hp ca cỏc mt hot ng ú ó dn ti xut hin cỏc th t, th trn, thnh th. T cui th k XIX, khi ch ngha t bn xõm nhp nc ta, qua hi ln khai thỏc thuc a ca thc dõn Phỏp, c cu kinh t trờn a bn ng bng sụng Hng cú mt s thay i, ch yu trờn lnh vc sn xut nh : tiu th cụng nghip, cụng nghip nh v cụng nghip khai khoỏng. Cỏc trung tõm kinh t, chớnh tr vn cú c m rng thờm. Mt s th xó, th trn mi c xõy dng khin ni õy tr thnh mt trong nhng khu vc tp trung nhiu khu cụng nghip ln trong c nc. ng bng sụng Hng l ca ngừ v phờn du ca th ụ H Ni, l cu ni Vit Bc - Trung B - Nam B. Cú v trớ chin lc rt quan trng c v kinh t , chớnh tr, quõn s i vi c ta v ch. Vai trũ chin lc ni õy ngy cng ln khi xut hin v phỏt trin mt h thng ng b, ng st, ng sụng v ng hng khụng vi cỏc phng tin vn chuyn c gii gia cỏc min trong nc v vi quc t. C th: ng bng sụng Hng cú h thng giao thụng ng b cho vic vn chuyn kinh t v quõn s, c phỏt trin theo cỏc trc ụng Tõy Bc, Bc Nam, Tõy Bc ụng Nam, m bo liờn lc trc tip t H Ni n tng tnh l, huyn l. Quan trng nht l ng s 1 chy sut chy sut chiu di t nc, ng s 5 ni H Ni vi Hi Phũng; ng s 2 t H 16